همانطور که نرم افزار حسابداری برای پاسخگویی برای نیازهای حسابداری مالی است برخی نرم افزار های حسابداری گزارشاتی برای حسابداری مدیریت دارند. نرم افزار حسابداری باتیز ، گزارشاتی در اختیار مدیران قرار می دهد تا بتوانند بهتر تصمیم گیری کنند.
در مقابل اطلاعات حسابداری مالی، اطلاعات حسابداری مدیریتی این خصوصیات را دارند :
در درجه اول نگاه رو به جلو دارند ، بجای تاریخی.
برای پشتیبانی از تصمیم گیری به طور کلی مبتنی بر مدل با درجه ای از انتزاع هستند ، به جای مبتنی بودن بر مورد.
برای استفاده در سازمان طراحی شده و درنظر گرفته شده‌اند ، بجای اینکه
برای استفاده ذی نفعان، بستانکاران، و قانونگذار در نظر گرفته شده باشد
معمولاً محرمانه بوده و توسط مدیران استفاده میشود تا گزارشگری عمومی
با ارجاع به احتیاجات مدیران محاسبه میشود، و اغلب توسط سامانه های
اطلاعات مدیریت استفاده میشود، نه با ارجاع به استانداردهای عمومی حسابداری مالی
به گفته انجمن حسابداران خبره مدیریت (سی‌آی‌ام‌ای)، "حسابداری
مدیریت فرایند تعریف، اندازه گیری، تجمیع، تجزیه و تحلیل، مهیاسازی ،
تفسیر و تبادل اطلاعات مورد استفاده مدیریت جهت برنامه ریزی، ارزیابی و
کنترل یک واحد تجاری و جهت اطمینان از استفاده مناسب و پاسخگویی به منابع
شان میباشد. حسابداری مدیریت همچنین تهیه گزارشهای مالی را نیز برای
گروههای غیرمدیریتی مانند ذینفعان، بستانکاران، سازمانهای قانون گذار و
مراجع مالیاتی را شامل میشود.
موسسه حسابداران رسمی آمریکا (ای آی سی پی ای) بیان داشته است که حسابداری مدیریت در عمل به گسترش در سه حوزه زیر می انجامد:
مدیریت راهبردی – ارتقای نقش حسابدار مدیریت به عنوان یک شریک راهبردی در سازمان.
مدیریت عملکرد – توسعه عملکرد تصمیم گیری کسب و کار و مدیریت عملکرد سازمان.
مدیریت ریسک – مشارکت در چارچوب ها و شیوه ها برای شناسایی، اندازه گیری، مدیریت و گزارشگری ریسکها و دستیابی به اهداف سازمان .
موسسه حسابداری خبره مدیریت (آی‌سی‌ام‌ای)، بیان می دارد "یک حسابدار مدیریت دانش و مهارت حرفه ای خود را در تهیه و ارائه اطلاعات مالی و سایر تصمیمها به روشی بکار میگیرد که برای مدیریت در تدوین سیاستها و در برنامه ریزی و کنترل عملیات مورد تعهدش یاری رسان باشد". بنابراین به حسابداران مدیریت در بین حسابداران به عنوان "ارزش آفرینان" نگاه میشود. آنها بیشتر علاقه دارند به جلو نگاه کنند و تصمیماتی بگیرند که آینده سازمان را تحت تاثیر قرار خواهد داد، تا به ثبت تاریخی و رعایت (حفظ امتیاز) جنبه های حرفه ای. بنابراین دانش و تجربه حسابداری مدیریت میتواند از زمینه ها و کارکردهای درون یک سازمان به دست بیاید، مانند مدیریت اطلاعات، خزانه داری، حسابرسی کارایی، بازاریابی، ارزشیابی، قیمت‌گذاری، تدارکات و غیره
در حوزه حسابداری مدیریت اغلب یک تعداد نامحدودی از ابزار، روش ها، فنون و روالهای شناور در اطراف وجود دارد
تمایز بین شیوه های سنتی و نوآورانه را شاید بتوان با جدول زمانی تصویری روش های بهایابی مدیریتی ارائه شده در همرایزنی سالیانه 2011 موسسه حسابداران مدیریت به بهترین نحو نشان داده شود .
بهایابی استاندارد سنتی (تی‌اس‌سی)، که در حسابداری بهای قدیمی دهه 1920 استفاده می شده، امروزه نیز روش اصلی در حسابداری مدیریت محسوب میشود چون برای گزارشگری صورتهای مالی برای ارزشیابی اقلام ردیفهای صورت سود و زیان و ترازنا مه از قبیل بهای کالای فروخته شده (سی‌اوجی‌اس) و ارزشیابی موجودی کالا بکار میرود. بهایابی استاندارد سنتی باید با اصول پذیرفته شده عمومی حسابداری (گپ آمریکا) منطبق باشد و به جای ارائه راهکارهایی برای حسابداران مدیریت خود را بیشتر با الزامات حسابداری مالی تطابق دهد. روشهای سنتی خود را به تعریف رفتار هزینه فقط در شرایط وجود حجم تولید یا فروش محدود میکنند.
در اواخر دهه 1980 ، شاغلین و اساتید حسابداری به شدت مورد انتقاد بودند که شیوه‌های حسابداری مدیریت (و، حتی بیشتر از آن، برنامه درسی تدریسی به دانشجویان حسابداری) با وجود تغییرات بنیادی در محیط کسب و کار، آخرین بار کمی بیش از 60 سال گذشته تغییر کرده‌اند. در سال 1993 ، بیانیه شماره 4 [?] هیات تغییر آموزش حسابداری ، اعضای هیئت علمی را به پایین آمدنشان از برج عاج خود فرا خواند و توصیه کرد دانش شان را در مورد شیوه واقعی حسابداری در محل کار گسترش دهند[?]. موسسه های حرفه ای حسابداری، که شاید ترس از این داشتند که وجود حسابداران مدیریت به طور فزاینده ای در سازمانهای کسب و کار بیهوده به نظر برسد، و متعاقباً منابع قابل توجهی را برای توسعه مهارتهای خالقانه تر برای حسابداران مدیریت اختصاص دادند.
تحلیل واریانس یا وردایی، یک رویکرد نظام مند برای مقایسه هزینه های واقعی و بودجه شده مواد مستقیم و دستمزد استفاده شده در طول یک دوره تولید است. در حالیکه برخی از اشکال تحلیل وردایی هنوز توسط بسیاری از شرکتهای تولیدی استفاده میشود، در حال حاضر گرایش به استفاده از آن به صورت ترکیبی با فنون نوآورانه ای مانند life cycle cost analysis و بهایابی مبتنی بر فعالیت متمایل شده، که با جنبه های خاص مورد .انتظار محیط کسب و کار تجاری نوین طراحی میشود از آنجا که تغییرات کوچک برای ط راحی محصول میتواند منجر به صرفه‌جویی قابل توجهی در بهای تولید محصوالت شود، بهایابی چرخه عمر به رسمیت میشناسد که توانایی مدیران جهت تاثیرگذاری بر بهای تولید یک محصول زمانی در بیشترین حد خود قرار دارد که این محصول هنوز در مرحله تولید چرخه عمر خود قرار دارد (به عنوان مثال، پیش از اینکه طراحی نهایی شود و تولید شروع شود).
برای اینکه مدیران بتوانند تصمیمات مدیریتی درستی اتخاذ کنند باید اطلاعات درستی در اختیار آنها قرار گیرد. این اطلاعات درست را تیم حسابداری مدیریت باید در اختیار آنها قرار دهد. اطلاعات مورد نیاز حسابداری مدیریت ، اطلاعاتی نیست که توسط یک شخص قابل استخراج باشد. این اطلاعات باید از تمام قسمت های شرکت و با همکاری همه افراد استخراج شود.
مسلما زمانی که یک نرم افزار حسابداری و یا نرم افزار اتوماسیون اداری و یا هر نرم افزار دیگری را تهیه می کنید چند حالت ممکن است که پیش بیاید. یک حالت اینکه آن نرم افزار بسیار کوچک وساده باشد و اصلا نیازی به سفارشی سازی نداشتهه باشد. مثلا نرم افزار راس گیری چک که شرکت داده پردازان ارگس به بازار ارائه کرده است یک نرم افزار بسیار ساده است کهه نیازی به سفارشی سازی و یا حتی پشتیبانی هم ندارد.
ولی نرم افزار حسابداری باتیز و یا نرم افزار اتوماسیون اداری قلم را در نظر بگیرید. این نرم افزارها آنقدر گسترده و بزرگ هستند که ممکن است برای کسب و کارها نیاز به سفارشی سازی داشته باشند. یکی از مواردی که در انتخاب بهترین نرم افزار حسابداری برای سازمان باید مد نظر باشد همین قابلیت سفارشی سازی نرم افزار است.
سفارشی سازی در نرم افزارها می تواند به دو صورت انجام شود. یکی از صورتهای ممکن این است که یک نرم افزار به صورت یک فریم ورک قابل توسعه در اختیار کاربران قرار گیرد و کاربران بدون نیاز به شرکت تولید کننده، می توانند نرم افزار را سفارشی کنند البته این سفارشی سازی محدود بوده و در حیطه همان ابزارهایی است که در اختیار کاربر قرار می گیرد.
مثلا یک نمونه کوچک از این نوع نرم افزار ها نرم افزارهای BPMS است که می توان توسط آنها یک سیستم را از صفر تا صد توسعه داد. البته این توسعه محدود بوده و نمی توان مسائل پیچیده را با آنها پیاده سازی نمود.
نمونه کوچکتر که در اکثر نرم افزار های حسابداری و نرم افزار اتوماسیون اداری وجود دارد امکان سفارشی سازی چاپ و گزارشات در نرم افزارها می باشد. نرم افزار حسابداری بیت و نرم افزار حسابداری سما و نرم افزار حسابداری باتیز و نرم افزار اتوماسیون اداری قلم این ویژگی را دارند و کاربر می تواند چاپ های سیستم را به دلخواه خود سفارشی سازی نماید.
در صورت دوم شرکت تولید کننده نرم افزار قبول می کند که نرم افزار حسابداری و یا نرم افزار اتوماسیون اداری را برای مشتری یا کاربر سفارشی سازی نماید. در این صورت محدودیتی در سفارشی سازی وجود ندارد و تقریبا سیستم تولید شده کاملا به دلخواه کاربر سفارشی می شود.
سفارشی سازی یکی از مواردی است که هزینه زیادی برای مشتری دارد و مشتری باید هزینه آنرا تقبل نماید. این هزینه باید متناسب با رفع نیازهای مشتری باشد. بنابراین مشتری نباید هر نیازی را اعلام نماید تا شرکت تولید کننده نرم افزار آنرا سفارشی سازی نماید.
گرچه این مقاله در مورد کنترل کیفیت نرم افزار حسابداری نوشته شده است ولی می تواند برای کنترل کیفیت سایر محصولات نرم افزاری هم لحاظ گردد. مثلا می تواند برای کنترل کیفیت نرم افزار اتوماسیون اداری هم مورد استفاده قرار گیرد.
فعالیت هایی که در کنترل کیفیت صورت می گیرند عبارتند از
1-کنترل طرح محصول و هم چنین طرح فرایند.
2-کنترل مواد ورودی.
3-کنترل حین تولیدبه منظور اقدامات پیشگیرانه.
4-مطالعات ویژه در فرایند با هدف ریشه یابی مشکلات اصلی.
در کنترل کیفیت نرم افزار حسابداری و یا کنترل کیفیت نرم افزار اتوماسیون اداری مورد دوم خیلی به کار نمی آید زیرا این محصولات نرم افزاری دارای مواد اولیه نیستند. در حقیقت نرم افزار یک محصول خاص است که بدون مواد اولیه تولید می شود.
بنابراین می توان موارد یک و سه و چهار را در کنترل کیفیت نرم افزار حسابداری لحاظ کرد که در زیر بیشتر به آنها می پردازیم. بد نیست که در اینجا به عوامل ایجاد کالای بی کیفیت نیز اشاره ای کنیم. عوامل ایجاد محصول بی کیفیت را می توان به صورت زیر لیست کرد.
1- خطاهای انسانی.
2- مواد اولیه.
3- ماشین آلات و ابزار آلات.
4- محیط تولید.
5- ضعف در طراحی.
در تولید نرم افزار حسابداری و یا تولید نرم افزار اتوماسیون اداری باید یادآوری کنم که خطاهای انسانی بیشترین نقش را خواهند داشت که اگر مجالی بود بیشتر به آن می پردازیم. نکته دیگر اینکه مورد دوم هم در اینجا کاربردی ندارد.
عوارض ناشی از محصول بی کیفیت هم می تواند به صورت زیر بیان شود.
1- ادعای خسارت از طرف استفاده کننده که اصطلاحا End User نامیده می شود.
2-برگشت محصولات تولید شده.
3-هزینه های اصلاحی.
4-هزینه های پیشگیرانه.
5-سلب اعتماد مشتریان از سازمان
یکی از چالش های پیش روی اکثر شرکت های تولیدی و خدماتی (از جمله شرکت های تولید کننده نرم افزار حسابداری و نرم افزار های دیگر مانند نرم افزار اتوماسیون اداری و ... ) هنگام مواجه شدن با پایین آمدن کیفیت محصول و خدمات آن ، یافتن علل این کاهش کیفیت است. مسلما مهمترین دلیل پائین بودن کیفیت محصول را می توان در بها ندادن و بی اهمیت تلقی کردن کنترل کیفیت می دانند.
اگر بحث کنترل کیفی در محصول تولید شده را کم اهمیت تلقی کنیم و به آن بها ندهیم آنوقت محصول تولیدی و یا خدمات ارائه شده روز به روز بدتر و بدتر به دست استفاده کننده رسیده و این باعث کاهش رضایت مشتریان و در نتیجه تعطیلی کسب و کارمان خواهد شد.
یکی از روشهای اولیه و ساده کنترل کیفیت نرم افزار حسابداری و یا نرم افزار اتوماسیون اداری تست آنها است. خیلی راحت نرم افزار را در یک محیط شبیه محیط مشتری نصب می کنیم و شروع می کنیم با آن نرم افزار کار می کنیم. در آن اطلاعات حسابداری وارد می کنیم و یا اگر نرم افزار اتوماسیون اداری است نامه ای در آ ثبت می کنیم و ... .
سپس مانند یک کاربر واقعی از آن گزارش می گیریم و سپس گزارشات دریافتی را با اطلاعات وارد شده مقایسه می کنیم تا ببینیم که آیا سیستم پرداژش درستی بر روی اطلاعات ورودی ما داسته است یا نه؟
به بحث اصلی خود برگردیم. اولین شخص مسئول در حفظ کیفیت محصول و یا خدمات، مدیر مؤسسه تولیدی یا خدماتی است. زیرا مدیـــران بــایــد مــراحــل پیشرفت کــار را در تمــامی رده های شغلی در سیستم خود کنترل نمایند.
پرسشی که در اینجا مطرح می شود این استکه که یک مدیر خوب چگونه باید بر محیط کار نظارت کند تا بتواند بالاترین میزان کیفیت را برای تولیدات کسب نماید. مثلا در یک شرکت تولید کننده نرم افزار مانند مایکروسافت که نرم افزار ویندوز و آفیس را تولید می کند و یا شرکت داده پردازان ارگس که نرم افزار حسابداری و نرم افزار اتوماسیون اداری تولید می کند، مدیران باید چه کارهایی برای بالا بردن کیفیت محصولات خود انجام دهند.
نکته مهم و شاید اولین نکته این استکه مدیران این شرکت ها باید افزایش کیفیت را در اولویت اول خود قرار دهند. عوامل مهمی می تواند برای یک شرکت مهم باشد. مثلا سودآوری ، افزایش تولید ، سهم بیشتر بازار و ... . در این بین کنترل کیفیت نیز باید یکی از مهمترین عوامل برای مدیر باشد. زیرا در صورتی که به کنترل کیفیت محصول تولید شده اهمیت داده نشود عوامل دیگر یا دست نیافتنی می شوند و یا به سرعت از بین می روند.
ارائه محصول بی کیفیت ، سود آوری ، سهم بازار و ... را از بین می برد. زیرا باعث کاهش مزیت رقابتی می شود.
بنابراین مدیران این شرکت ها باید در بودجه بندی ، بودجه کنترل کیفیت را فراموش نکنند و آن بودجه را صرف مسائل دیگری مثل تبلیغات و ... نکنند.
در مقالات دیگر این بحث را ادامه خواهیم داد.
در مقالات قبلی گفتیم که محدوده قیمت در نرم افزار حسابداری بسیار گسترده و وسیع است به طوری که اختلاف قیمت در برخی اوقات به بیش از 100 برابر می رسد. برای مثال قیمت یک نرم افزار حسابداری مثل نرم افزار حسابداری هلو و نرم افزار حسابداری نیک شاپ مثلا 400 هزار تومان است و قیمت نرم افزار حسابداری همکاران سیستم و نرم افزار حسابداری باتیز می تواند 40 میلیون تومان باشد. این یعنی اختلاف قیمت 100 برابری.
ولی در بحث قیمت گذاری نرم افزار اتوماسیون اداری ما این مقدار اختلاف را مشاهده نمی کنیم و روش قیمت گذاری نرم افزار اتوماسیون اداری به گونه ای است که اختلاف در این حد مشاهده نمی شود.
اما روش قیمت گذاری اتوماسیون اداری به چه صورتی است؟
معمولا قیمت گذاری در نرم افزار اتوماسیون اداری بر اساس تعداد کاربر استفاده کننده است. هر چه تعداد استفاده کنندگان از نرم افزار اتوماسیون اداری بیشتر باشد آنگاه قیمت نرم افزار اتوماسیون اداری بیشتر می شود.
برای روشن تر شدن مطلب باید عرض کنم که در مقایسه نرم افزار حسابداری و نرم افزار اتوماسیون اداری از نظر تعداد کاربر مشاهده می کنیم که تعداد کاربران نرم افزار حسابداری محدود است. چون نرم افزار حسابداری یک نرم افزار تخصصی محسوب می شود که هر واحدی بنابر نیاز خود می تواند از آن قسمت استفاده نماید. مثلا واحد حسابداری مالی از نرم افزار حسابداری مالی استفاده می کند و واحد فروش از نرم افزار فروش استفاده می کند. ببینید مگر چند نفر در شرکت حسابدار هستند که بخواهند از نرم افزار حسابداری مالی استفاده نمایند. مثلا در یک شرکت که تعداد پرسنل آن حدود 50 نفر است شاید 3 حسابدار وجود داشته باشند.
ولی در همین شرکت تعداد استفاده کنندگان و کاربران نرم افزار اتوماسیون اداری ممکن است که بیش از 30 نفر باشند چون تقریبا به غیر از آبدارچی و ... همه از اتوماسیون اداری و سیستم کارتابل موجود در نرم افزار اتوماسیون اداری استفاده می کنند.
بحث کنترل کیفی نرم افزار حسابداری و نرم افزار اتوماسیون اداری بحثی مفصل است که می تواند مدت زمان زیادی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. یادم هست که چند سال پیش یک دوره تست و کنترل کیفیت نرم افزار در شرکت داده پردازیی خوارزمی برگزار شد و بحث های مفصلی در زمینه تست و کنترل کیفیت نرم افزار بر اساس متدولوژی RUPP صورت گرفت.
در مقاله قبلی گفتیم که یک تست یک فرم ساده چقدر می تواند زمانبر باشد و تست کیس های خیلی زیادی می تواند داشته باشد. یک نرم افزار حسابداری و یا یک نرم افزار اتوماسیون اداری را در نظر بگیرید که دارای فرمهای متعدد و پیچیدهه هستند و البته فرمها با هم ارتباطات پیچیده هم دارند. مثلا در نرم افزار حسابداری با ثبت یک سند حسابداری ، دفاتر و ترازهاا و تمام گزارشات حسابداری باید بروز شوند و یا در نرم افزار اتوماسیون اداری با ثبت یک نامه باید آن نامه اداری به کارتابلل یک شخص ارسال گردد.
این ارتباطات بحث تست و کنترل کیفیت نرم افزارهای بزرگ تر را پیچیده تر می کند تا جایی که به ازای ار ارتباط جدیدی که در سیستم و نرم افزار به وجود می آید به همان میزان پیچیدگی تست و کنترل کیفی به صورت تصاعدی سخت تر می شود و زیادتر می شود.
خوب حالا به یک فرم بزرگتر در نرم افزار فکر کنید که فقط یک اطلاعات پایه ساده نباشد. مثلا فرم ثبت سند حسابداری در نرم افزار حسابداری و یا ثبت نامه وارده در نرم افزار اتوماسیون اداری را در نظر بگیرید.
زمانی که یک سند حسابداری را ثبت می کنیم در حقیقت یک سری کد حساب و یا همان سرفصل حسابداری را بدهکار و یا بستانکار می کنیم. یا اینکه زمانی که یک نامه وارده در نرم افزار اتوماسیون اداری ثبت می کنیم در حقیقت یک سریی اطلاعات مثل موضوع نامه و شماره نامه و گیرنده و ... را در سیستم وارد می کنیم.
ما فعلا کاری با تست خود این فرمها نداریم. ولی می خواهم بگویم که ثبت این فرمها یک سری اما و اگر در فرم های اطلاعات پایه را بوجود می آورد. یعنی باید برگردیم و فرمهای اطلاعات پایه مثل تعریف کدینگ حسابداری و یا تعریف اشخاص در اتوماسیون اداری را تست کنیم.
چرا ؟ چون کد حسابداری که در سند حسابداری دارای گردش شده است و اصطلاحا گردش پیدا کرده است نباید حذف شود مگر اینکه قبل از آن سند حسابداری که این کد در آن گردش پیدا کرده است حذف شود.
پس ما برای تست فرمهای اطلاعات پایه باید بخشی از تست ها را بعد از استفاده از آن اطلاعات انجام دهیم. توجه نکردن به این نکات ریز باعث ایجاد باگهای مخفی در سیستم می شود و ممکن است مشتری را به سیستم بدبین کند. اگر مشتری به نرم افزار حسابداری و یا نرم افزار اتوماسیون اداری و یا هر نرم افزار دیگری اعتماد نکند نمی تواند با خیال راحت در آن اطلاعات وارد کرده و بعد از سیستم گزارشات مورد نیازش را بازیابی نماید.
برای تسلط کامل بر تست و کنترل کیفی محصولات باید یک برنامه ریزی و پلن محکم داشته باشیم و بر اساس آن برنامه ریزی پیش برویم. آنگاه می توانیم مطمئن شویم که محصول تولید شده دارای کیفیتی است که می تواند مشتری را راضی و اهداف شرکت را محقق کند.