اهمیت سیستم حقوق و دستمزد : دایرة حسابداری حقوق و دستمزد با توجه به اینکه نرم افزار حقوق و دستمزد ارگس که یکی از زیر سیستم های نرم افزار حسابداری باتیز می باشد به صورت کاملا پارامتریک است بنابراین برای هر نوع شرکتی می تواند مناسب باشد.
هزینه حقوق ودستمزد نشان دهنده سهم نیروی کاری در تولید ، محصولات و ارائه
خدمات بوده و یکی از مهمترین هزینه های عملیاتی اغلب موسسات است وظایف
حسابداران در مورد هزینه حقوق و د ستمزد از ساده ترین و درعین حال با اهمیت
ترین آنها است . محاسبه و پرداخت درست و مناسب حقوق و دستمزد یکی از عوامل
موثر در ایجاد رابطه مطلوب بین کارکنان (کارگران ) و کارفرما می باشد .
کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اهم از فرد ،حقوق ،
سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می کند و کارفرما کسی است
حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق السعی
کار می کند .
(ماده 2 قانون کار مصوب 29/8/69 مجمع تشخیص مصلحت نظام )
مدارک سیستم حقوق و دستمزد که به درستی تهیه و آسانی قابل فهم باشند نیز
یکی دیگر از عوامل با اهمیت در برقراری رابطه مناسب بین مدیریت موسسات ،
کارکنان و مقامات قانونی از قبیل اداره کار ، بیمه ،مالیات و ... است .
تعریف سیستم حقوق و دستمزد :
در موسسات مختلف پرداخت حقوق و دستمزد به هریک از کارکنان می تواند بر اساس
ساعات کار و به صورت دستمزد روزانه یا هفتگی یا ماهانه باشد هنگام پرداخت
حقوق ودستمزد اطلاعات مربوط به دریافت هریک از کارکنان میبایست همراه با
ریز محاسبات و مبتنی بر مدارک کارکرد وی پردازش و ارائه شود . بنابراین می
توان سیستم حقوق و دستمزد را به صورت زیر تعریف نمود.
سیستم حقوق ودستمزد مجموعه از اجزا به هم پیوسته در داخل یک موسسه است که
داده های مربوط به سهم نیروی کار در تولید محصولات و یا ارائه خدمات را به
صورت اطلاعات حقوق ودستمزد تبدیل می کند . داده های مربوط به سهم نیروی کار
عبارتند از : نام کارمند ، شمارة‌تأمین ا جتماعی ، ساعات کارکرد ، نرخ و
دستمزد ، اضافه کار ، کسورات بیمه مالیات و غیره و...
در حسابداری بهای تمام شدة هزینة دستمزد و
سهم نیروی کار به طور مستقیم و غیر مستقیم در تولید محصول مصرف شده است .
یکی از عوامل بهای تمام شده محصول می باشد .
تعریف دستمزد :
دستمزد تولیدی عبارت است از وجوهی که برای کار انجام شده تولیدی در یک مدت
معین پرداخت و یا تعهد می گردد . بنابراین کمیت وکیفیت نیروی کار و هزینه
های مربوط به آن از موضوعاتی است که همواره باید کنترل و بررسی شود تا با
پرداخت حقوق و دستمزد مناسب کیفیت نیروی کار حفظ شود . کنترل حقوق ودستمزد
به لحاظ ارتباط و تأثیری است که این هزینه ها با تولید و بهای تمام شده هر
واحد محصول دارند .
کاهش و تثبیت بهای تمام شده از یک طرف با تشویق و ترغیب کارگران به تولید
بیشتر و از طرف دیگر با سرپرستی کنترل مداوم آنان امکان پذیر است . همچنین
با کنترل هزینه های دستمزد و اطلاع از جزئیات آن امکان افزایش تولید و کاهش
زمان استاندارد انجام کار فراهم می گردد .
در این قسمت به لحاظ ساده تر شدن موضوع به توضیح برخی از اصلاحات می پردازیم:
دستمزد مستقیم :
عبارت است از هزینة‌کار انجام شده ای که مستقیماً به جهت ساخت محصول
پرداخت و یا تعهد شود به عبارت دیگر دستمزد کارگرانی را که مستقیماً به
ساخت محصول اشتغال دارند .
دستمزد غیر مستقیم :
عبارت است از هزینة نیروی کار انجام شده ای که مستقیماً به جهت ساخت محصول
صرف نشده باشد به عبارت دیگر دستمزد کارگران ، سرپرستارن و کسانی که به
تغییر و نگهداری ماشین آلات اشتغال دارند و مستقیماً تأثیری در تولید
ندارند دستمزد غیر مستقیم می گویند .
زمان استاندارد برای انجام کار :
عبارت است از میزان کار مورد انتظار از هر کارگر در زمان معین ، زمان
استاندارد از طریق زمان سنجی حرکات لازم برای تولید و با در نظر گرفتن
اوقات استراحت ؛ توقف و تأخیرات احتمالی بدست می آید .
دوایر کنترل کنندة حقوق ودستمزد :
واحدهای تولیدی به منظور کنترل حقوق ودستمزد از دوایری نظیر
1) کارگزینی
2) برنامه ریزی تولید
3) زمان سنجی
4) ثبت اوقات کار
5) دایرة حقوق و دستمزد و دایرة حسابداری بهای تمام شده استفاده می
کنند . این دوایر اطلاعات لازم را جمع آوری ، ثبت ، نگهداری و به مدیریت
واحدهای دیگر گزارش می نماید .
اکنون توضیح مختصری در مورد وظایف هریک از دوایر کنترل کنندة حقوق ودستمزد می پردازیم :
الف) دایرة کارگزینی
افرادی که برای استخدام وارد مؤسسه ای می شوند ابتدا باید در بخش کارگزینی
مؤسسه اقدام به انعقاد قرار داد کار نموده و با توافق هایی که در ارتباط با
نحوه و شرایط روزکار و زمان و مدت قرار داد و سایر مواردی که طبق قانون
کار مشخص شده به عنوان یکی از پرسنل موسسه شروع به کار می نماید . سپس واحد
کارگزینی وظیفه دارد تا با ثبت قرارداد کار با نیروی کار رسماً او را به
استخدام موسسه درآورد .
همان طور که گفته شد وظیفه این دایره تهیه و تدوین و یا اصلاح دستورالعمل
ها، آئین نامة‌استخدامی و فرمول های پرسنلی می باشد به گونه ای که با قانون
ومقررات بیمه و تأمین اجتماعی مطابق باشد . از وظایف دیگر این دایره امور
مربوط به استخدام آموزش ، ترفیعات ، مرخصی ها ، نقل وانتقالات ، اجرای طرح
طبقه بندی مشاغل و تعیین شرح و ظایف و برقراری ارتباط با سازمانها و
اتحادیه های کارگری می باشد .
ب) دایرة زمان سنجی :
وظیفة این دایره بررسی و محاسبه استاندارد برای ساخت یک واحد محصول است .
زمان استاندارد انجام کار را با توجه به امکانات و شرایط فیزیکی تعیین می
کند ، بدین ترتیب که ابتدا زمان هر حرکت را با بررسی حرکات لازم برای تولید
اندازه می گیرند و سپس با جمع مدت حرکات زمان استاندارد برای ساخت یک واحد
محصول ، در دوایری نظیر برنامه ریزی تولید ، حسابداری حقوق و دستمزد و
حسابداری بهای تمام شده به دلایل کاربرد دارد .
ج) دایرة برنامه ریزی تولید :
این دایره قبل از شروع عملیات با استفاده از زمان استاندارد محصول ،
برنامه تولید را برای هر سفارش دایره و یا مرحلة تولید می کند تا ازاین
طریق ، امکان مقایسه و کنترل هزینه های واقعی دستمزد با بودجة دستمزد ،
همچنین مقایسه ساعات کار
واقعی با ساعات استاندارد و تولید واقعی با تولید پیش بینی فراهم گردد
ضمناً با بررسی برنامه ریزی تولیدی انحراف کارایی کارگران که ممکن است به
دلایل مختلف از جمله تأخیر ناشی از کمبود اولیه خراب ماشین آلات با تجدید
نظر در دستورالعمل های اجرایی باشد بررسی می گردد .
د) دایره ثبت اوقات کار
وظیفه این دایره گرد آوری اطلاعات مربوط به اوقات کار انجام شده در مورد
هریک از سفارشات ، مراحل تولید و یا محصولات می باشد اطلاعات مربوط به
اوقات کار صرف شده با استفاده از دو کارت ( کارت ساعت و کارت اوقات کار)
مشخص ، ثبت و نگهداری می شود .
کارت ساعت ( کارت حضور و غیاب ):
این کارت حضور هریک از کارکنان در کارخانه در ساعت شروع و خاتمه کار آنان
در هر روز یا هر نوبت کاری همچنین ساعات کاری را نشان می دهد . در موسسات
مختلف برای حضور و غیاب کارکنان از کارتهای متنوعی استفاده می شود .
ثبت زمان ورود و خروج کارکنان بر روی این کارت ها ، برخی به وسیة‌ماشین ، ساعت کارت زن وکامپیوتر و برخی دیگر با دست انجام می شود .
ب) کارت اوقات کار :
این کارت نشاندة اوقاتی است که برای ساخت و تکمیل هر سفارش صرف کرده است.
به عبارت دیگر این کارت حاوی اطلاعاتی در مورد نوع کار انجام شده می باشد
.تکمیل کارت های ثبت اوقات کار به عوامل متعدد و نوع عملیات بستگی دارد .
در موسساتی که تولید ، به صورت سفارش انجام می شود کارت اوقات کار، در
محاسبه و پرداخت نهایی دستمزد کارکنان ، یا کارکنان از اهمیت ویژه ای
برخوردار است ولی در موسساتی که تولید به صورت سفارش انجام نمی شود کارت
اوقات کار نیازی نیست اگر هر کارگر روی سفارشات متعددی کار کند باید زمان
شروع و پایان کار برروی هر سفارش به سرپرست اطلاع دهد که دراین صورت کارت
ها به وسیلة‌سرپرست تکمیل می گردد . کارت های ثبت اوقات کار ابزار محاسبه و
پرداخت پاداش کارگران بر اساس طرح های تشویقی است .
وظیفه این دایره تنظیم لیست حقوق ودستمزد و تعیین مبلغ ناخالص و خالص حقوق و
دستمزد است همچنین این دایره بر مبنای اطلاعاتی که از دوایر دیگر دریافت
داشته است ، وظیفه طبقه بندی لیست و دستمزد را بر حسب نوع کار ،دوایر و
مراحل تولید بر عهده دارد .مشارکت حقوق و دستمزد هریک از کارکنان در این
دایره نگهداری می شود که مدارک حقوق و دستمزد شامل :
حقوق پایه ، اضافه کاری ، حق نوبت کاری ، پاداش ، مرخصی استحقاقی ، هزینة
اوقات تلف شده ، طرح های تشویقی ، حقوق و دستمزد ، حق بیمه و هزینه های
رفاهی کارگران می باشد .
دایرة‌حسابداری پس از آنکه اطلاعات و توافق های مربوط به کار نموده و ورود
و خروج افراد موسسه ثبت و مدت زمان کار او که مشخص شده در اختیار
دایرة‌حسابداری قرار می دهد که معمولاً‌پس از یک ماه کار می باشد ، اقدام
محاسبه مدت کارکرد فرد با توجه به قرارداد کار و محاسبه ساعات اضافه کاری و
شرایط قانون کار ، حقوق و دستمزد متعلقه پرسنل مذکور را دکورات قانونی
ایشان را تعیین و بعد از آن دریافتی را به کارگر پرداخت ودر دفاتر ثبت می
نماید .
بررسی های دستمزد
پس از آنکه هر گونه تصمیمی بتواند در زمینة سیاست حقوق و دستمزد اتخاذ
گردد انجام یک بررسی در مورد حقوق دستمزد به منظور ذیل به استانداردهای
پرداخت رد دیگر سازمانها ضرورت دارد .
بررسی حقوق و دستمزد به منظور وصول یک تعادل و همبستگی پرداخت برون
سازمانی صورت می گیرد یعنی تعادل بین سطح حقوق و دستمزد یک سازمان و آنچه
در سازمان های قابل مقایسه وجود دارد برای این منظور حقوق ها و دستمزدایی
را که به افراد موجود در یک طبقه شغلی مثل مسئول و نگهداری ونصب پرداخت می
شود می توان از محل آمارهای منتشره توسطدولت به دست آورد با این وجود این
آمار ها ممکن است مناسب و قابل اطمینان نباشد زیرا :
الف) امکان اشتغال بیش از اندازه که در آن حقوق ها ودستمزدهای پرداختی برای جلب افراد می تواد بیش از میانگین ملی باشد .
ب) بیکاری که در آن حقوق ها و دستمزدهای پرداختی کمتر از میانگین ملی است .
نتایج حاصله از بررسی های حقوق و دستمزد باید با دقت و احتیاط تفسیر شود
زیرا نرخ های پرداخت متأثر از عواملی چون کمک های جنبی پرداخت های تشویقی و
امنیت شغلی هستند به هر حال بررسی ها شاخص هایی را به دست می دهد که
سازمان بدان وسیله بتواند اشکال های حقوقی و دستمزد کنونی مشاغل خود را
مقایسه کند و در صورت لزوم با انجام تعدیل های لازم در جهت مسیر سیاست حقوق
و دستمزد قرار گیرد .
برای بیشتر مردم حقوق یا دستمزدشان موضوع حساسی است و لذا در قبال تغییر
دلخواه آن مقاومت نشان می دهد ونسبت به هر گونه اقدامی که منجر به ارزش
گذاری بر شغلشان می شود بد گمان هستند . بنابراین از پیش توجیه کردن افراد
در زمینه آنچه در نظر است درباره تغییر نظام انجام گیرد شایسته است برخی از
افراد منجمله نمایندگی که مورد قبول کارکنان است و نسبت به شغل تحت بررسی
آگاهی دارند مشارکت داشته باشند . نظام در قلمرو حقوق و دستمزد طی چندین سا
ل به منظور ایجاد وحفظ ساختارهای پرداختی است که سازمان برای حصول اهدافش
بتواند به کمک آن به جذب ،نگهداری ، پرورش وانگیزش کارکنان مورد نیازش با
کیفیات مورد نظرش بپردازد .